Stefan - 2009-02-16, 19:50 Temat postu: Tradycje i zwyczaje - religijne i ¶wieckie. "Powiedzia³ Bartek, ¿e dzi¶ t³usty czwartek, a Bartkowa uwierzy³a, dobrych p±czków nasma¿y³a" T³usty czwartek to w kalendarzu chrze¶cijañskim ostatni czwartek przed Wielkim Postem (¦rod± Popielcow±) rozpoczynaj±cy ostatni tydzieñ karnawa³u. W ten dzieñ zwyczajowo objadamy siê p±czkami (na ¦l±sku kreplami) i faworkami (w niektórych rejonach Polski zwanych chrustem). Jeszcze jaki¶ czas temu w polskich domach obok s³odko¶ci przygotowywa³o siê te¿ t³uste kie³basy, kasze, s³oninê, skwarki i inne potrawy jak najbardziej t³uste. Pierwsze p±czki w Polsce równie¿ zwane blinami lub ba³abuchami, w niewielkim stopniu przypomina³y dzisiejsze. Wprawdzie sma¿ono je na smalcu, ale zrobione by³y z chlebowego ciasta i nadziewane s³onin±. Swoje s³odkie oblicze p±czek przybra³ w wieku XVI. Wówczas to na mieszczañskich sto³ach pojawiaæ siê zaczê³y racuchy, bliny i pampuchy. Sam p±czek „zaokr±gli³ siê” na prze³omie XVII i XVIII wieku. W regionie podkrakowskim t³usty czwartek znany jest tak¿e jako "Combrowy Czwartek", by³o to ¶wiêto wszystkich krakowskich kramarek i s³u¿±cych. Inaczej na ten dzieñ mówi siê "zapusty". A ostatnie trzy dni karnawa³u przed Popielcem nosi³y tak¿e staropolsk± nazw± Miêsopust (od s³ów miêsa - opust, czyli po¿egnanie, opuszczenie, po¿egnanie miêsa). Nazywano je równie¿ ostatkami, kusymi (diabelskimi) dniami, kusakami, dniami zapu¶nymi. A wtorek przed Popielcem to po prostu ¶ledzik. Z tymi dniami zwi±zane s± równie¿ obyczaje zapustne, bardzo ró¿ne dla ró¿nych stron i regionów naszego kraju. By³y lub nadal s± nimi : Sierotki na Podlasiu; ¶cinanie Miêsopusta w Krakowskiem; topienie ba³wana na Kielecczy¼nie; Turki (wielkotygodniowe stra¿e grobowe) w p³d.-wsch. Ma³opolsce, a tak¿e w innych regionach Polski (w Wielkopolsce, na Ziemi £êczyckiej, Mazowszu, Kurpiach); Wielgudy (straszyd³a) w niektórych wsiach p³n.-zach. Mazowsza; zabijanie pijaka na Rzeszowszczy¼nie; podkozio³ek na Kujawach i w Wielkopolsce; Bursa u Górali oraz wiele innych, których nie sposób tu wyliczyæ. Organizowane by³y korowody przebierañców, ró¿nych postaci, ró¿ne dla poszczególnych regionów Polski. Na ¦l±sku wodzono nied¼wiedzia. Nied¼wiedziowi towarzyszy³ orszak, w którego sk³ad wchodz± : m³oda para, kominiarz, lekarz, aptekarz, cyganka, wielb³±d (kamela), policjant, rze¼nik, muzykanci, druhny i dru¿bowie, z³odziejka i gazeciarz (rzadziej). Organizowano babskie combry (rodzaj zabawy z kobietami w roli g³ównej). Niektóre z tych zabaw koñczy³y siê pogrzebem basa – czyli po prostu kontrabasu (podobnie jak zabijanie grajka na Kujawach). Brak kontrabasu zastêpowano pogrzebem basa – tr±by lub wszystkich innych instrumentów. Zabawy te wracaj± do tradycji i np. organizowane s± przez spo³eczno¶ci niektórych wsi naszego powiatu. Nastaje czas Wielkiego Postu. Stefan - 2009-02-23, 00:02 Temat postu: ¦roda Popielcowa - Popielec. „Panie, czym¿e ja jestem przed Twoim obliczem? Prochem i niczem”. (A. Mickiewicz) ¦roda Popielcowa, to w Ko¶ciele Katolickim pierwszy dzieñ Wielkiego Postu, czyli czterdziestodniowej pokuty. Wielki Post jest okazj±, aby odnowiæ nasze przymierze z Bogiem i z lud¼mi. Odrzucaj±c Boga, cz³owiek zamyka siê na dar ¿ycia nadprzyrodzonego. Traci równie¿ sens ¿ycia tu, na ziemi. Dlatego, aby nie popa¶æ w tê pu³apkê, potrzebne jest sta³e nawracanie siê i g³êboka wiara w s³owa Chrystusa. Bliskie jest królestwo Bo¿e, trzeba nam wiêc podj±æ wysi³ek nawrócenia, by kiedy¶ nie ¿a³owaæ, ¿e Bóg by³ tak blisko nas, a my odrzucili¶my Jego zaproszenie. "To, ¿e cz³owiek z niczego powsta³, nie jest jeszcze tragedi±. Nawet jak siê w proch rozsypie, to mo¿e z prochu powstaæ. Do nowego ¿ycia. My¶lê, ¿e ka¿da spowied¼ jest powstaniem z prochu. Tak¿e ka¿de nawrócenie." ks. Jan Twardowski W ¦rodê Popielcow±, w trakcie posypywania g³ów popio³em, kap³an wypowiada s³owa z Pisma ¦wiêtego. Ma do wyboru dwa zdania i warto pamiêtaæ, które z nich bêdzie przeznaczone dla nas w danym roku. Je¶li us³yszymy: "Prochem jeste¶ i w proch siê obrócisz" (Rdz 3,19), u¶wiadamiamy sobie w³asn± s³abo¶æ, u³omno¶æ, przemijanie. A je¶li: "Nawracajcie siê i wierzcie w Ewangeliê!" (Mk 1,15), przypominamy sobie, ile jeszcze mamy w sobie z³a, jaka praca nas czeka. Zwyczaj posypywania g³ów pochodzi z VIII w., w XI wieku sta³ siê on zwyczajem obowi±zuj±cym w ko¶ciele katolickim dziêki decyzji ówczesnego Papie¿a Urbana II. W ¦rodê Popielcow± obowi±zuje wstrzemiê¼liwo¶æ od pokarmów miêsnych i post ¶cis³y (trzy posi³ki w ci±gu dnia, w tym tylko jeden - do syta). Prawem o wstrzemiê¼liwo¶ci s± zwi±zani wszyscy powy¿ej 14. roku ¿ycia, a prawem o po¶cie - osoby pe³noletnie do rozpoczêcia 60. roku ¿ycia. To dzieñ pokutny, w którym obowi±zuje ¶cis³y post. W dzieñ ten nie obowi±zuje dyspensa. W Polsce dzieñ ten nazywamy tak¿e Wstêpn± ¦rod± (poniewa¿ jest pierwszym dniem Wielkiego Postu, poprzedzaj±cego Wielkanoc i "wstêpem" do uroczysto¶ci wielkopostnych), albo Popielcem (poniewa¿ we wszystkich ko¶cio³ach, podczas nabo¿eñstwa posypujê siê g³owy wiernych popio³em z ubieg³orocznych palm wielkanocnych). W ¦rodê Popielcow± starannie myto i wyparzano wszystkie naczynia, aby nie pozosta³ na nich nawet ¶lad t³uszczu i miêsnych wywarów, a patelnie i rynki ostentacyjnie wyrzucano przez okno do sadu, lub wynoszono je na strych. W ten sposób manifestowano gotowo¶æ do wielkopostnych umartwieñ. W ciep³ym miejscu, na przypiecku, gospodynie ustawia³y garnki z zaczynem z m±ki ¿ytniej i wody, postny ¿ur, podstawow± i najczê¶ciej jadan± potrawê wielkopostn±, ¶piewaj±c przy tym ró¿ne piosenki o ¿urze. Wstêpna ¦roda nastêpuje, Kuchareczka ¿ur gotuje. Je¶li w popielcow± ¶rodê jest piêkna pogoda, to w polu nadzwyczaj jest piêkna uroda. Gdy w Popielec pogoda s³u¿y, such± wiosnê wró¿y. Stefan - 2009-02-27, 13:57 Temat postu: Wielki Post. Od posypania g³ów popio³em rozpoczêli¶my Wielki Post. Wielki Post jest czasem odnowy ducha i nawrócenia. Na pocz±tku Wielkiego Postu Chrystus wzywa nas, by¶my szli drog±, któr± On wskaza³ nam swoim ¿yciem, ¶mierci± i zmartwychwstaniem. Pomoc± dla nawracaj±cego siê chrze¶cijanina mog± byæ praktyki pokutne: post, modlitwa i ja³mu¿na. Post, we wszystkich stosuj±cych go religiach, u³atwia spotkanie z ³ask± Boga, uczy dyscypliny wewnêtrznej i opanowania pragnieñ. Zalecane w tym okresie akty mi³osierdzia (np. ja³mu¿na) pozwalaj± urzeczywistniæ przykazanie mi³o¶ci bli¼niego — wspomóc potrzebuj±cych. Szczególnie gorliwa modlitwa osobista i wspólnotowa przybiera w okresie wielkopostnym specyficzne formy, zwi±zane z mêk± Jezusa. Kilkaset lat liczy zwyczaj odprawiania nabo¿eñstwa Drogi Krzy¿owej (pocz±tkowo: Upadków Jezusa), upowszechnianego przez zakony franciszkanów i dominikanów. Temat mêki i ¶mierci Chrystusa podejmuj± równie¿ Gorzkie ¯ale — nabo¿eñstwo rdzennie polskie, powsta³e w pocz±tkach XVIII wieku pod wp³ywem ¶redniowiecznych misteriów pasyjnych, pie¶ni o Mêce Pañskiej i modlitw brewiarzowych. Autorem tekstu gorzkich ¿alów by³ ksi±dz Wawrzyniec Stanis³aw Benik ze Zgromadzenia Ksiê¿y Misjonarzy ¶wiêtego Wincentego a Paulo, zwi±zany z Bractwem Mi³osierdzia ¶wiêtego Rocha przy ko¶ciele pod wezwaniem ¦wiêtego Krzy¿a w Warszawie. Czterdziestodniowy Wielki Post, liczony od ¦rody Popielcowej, zamykany jest obchodami liturgii Wielkiego Tygodnia, które rozpoczynaj± siê w Niedzielê Palmow±, czyli ostatni± niedzielê przed ¶wiêtami Zmartwychwstania. Ostatnie dni Wielkiego Tygodnia, pocz±wszy od wielkoczwartkowego wieczoru, nale¿± ju¿ do Triduum Paschalnego. Obejmuje ono, zwi±zane z misterium eucharystycznym, uroczysto¶ci Wielkiego Czwartku, wielkopi±tkowe wspomnienia mêki i ¶mierci Chrystusa, poprzedzone wielogodzinn± adoracj± Bo¿ego Grobu radosne prze¿ycia Wigilii Paschalnej — nocy Wielkiej Soboty a¿ po triumf Niedzieli Zmartwychwstania Pañskiego. Wydarzenia Wigilii otwieraj± okres wielkanocny. Wielki Post trwa oko³o siedmiu tygodni i obejmuje 6 niedziel. Poszczególne niedziele nosz± na ¦l±sku swoje nazwy : sucho (chudo), g³ucho (t³usto), czorno, bio³o ( ¶rodopostno), marzanno ( marzanio), palmiano ( kwietno). |
